Περίληψη
Ο αυτισμός ή διαταραχή αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ) αποτελεί μια σύνθετη νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει την κοινωνική αλληλεπίδραση, την επικοινωνία και τη συμπεριφορά. Η λογοθεραπεία διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση των επικοινωνιακών δυσκολιών που απορρέουν από τη ΔΑΦ, ενισχύοντας τόσο τις λεκτικές όσο και τις μη λεκτικές μορφές επικοινωνίας. Επιπλέον, η χρήση Εναλλακτικών και Επαυξητικών Μέσων Επικοινωνίας (AAC), όπως η συσκευή Big Mack, προσφέρει πολύτιμες λύσεις για άτομα με περιορισμένο ή ανύπαρκτο λόγο. Στόχος του παρόντος άρθρου είναι να αναδείξει τη σημασία της λογοθεραπευτικής παρέμβασης και να τεκμηριώσει την αποτελεσματικότητα των υποστηρικτικών τεχνολογιών, βασισμένο σε σύγχρονες επιστημονικές μελέτες.
Εισαγωγή
Ο αυτισμός αναγνωρίστηκε επισήμως στις αρχές του 20ού αιώνα και έκτοτε οι επιστημονικές γνώσεις γύρω από αυτόν έχουν εξελιχθεί ραγδαία. Η ΔΑΦ χαρακτηρίζεται από έντονη ετερογένεια στην εκδήλωση των συμπτωμάτων, γεγονός που καθιστά κρίσιμη τόσο την έγκαιρη διάγνωση όσο και την
εξατομικευμένη παρέμβαση (American Psychiatric Association, 2013).
Επικοινωνιακές Δυσκολίες στον Αυτισμό
Τα άτομα με ΔΑΦ παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στους εξής τομείς:
Ανάπτυξη και χρήση του προφορικού λόγου.
Έναρξη και διατήρηση αμφίδρομης επικοινωνίας.
Χρήση μη λεκτικών σημάτων, όπως οι χειρονομίες και οι εκφράσεις προσώπου.
Κατανόηση των κοινωνικών κανόνων της επικοινωνίας.
Οι επικοινωνιακές αυτές δυσκολίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε συναισθηματική ένταση, μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και κοινωνική απομόνωση (Tager-Flusberg et al., 2005).
Ο Ρόλος της Λογοθεραπείας
Η λογοθεραπεία αποτελεί έναν από τους θεμελιώδεις άξονες υποστήριξης ατόμων με ΔΑΦ. Τα λογοθεραπευτικά προγράμματα στοχεύουν:
Στην καλλιέργεια εκφραστικού και αντιληπτικού λεξιλογίου.
Στην ενίσχυση της μη λεκτικής επικοινωνίας.
Στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων.
Στην εφαρμογή Εναλλακτικών και Επαυξητικών Μέσων Επικοινωνίας (AAC), όταν απαιτείται (Ganz et al., 2012).
Η λογοθεραπευτική παρέμβαση είναι πιο αποτελεσματική, όταν ξεκινά σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης και ενσωματώνει πολυαισθητηριακές και συμπεριφορικές μεθόδους, όπως το PECS (Picture Exchange Communication System) ή το μοντέλο DIR/Floortime (Prizant et al., 2006).
Εναλλακτικά και Επαυξητικά Μέσα Επικοινωνίας (AAC): Η Χρησιμότητα του Big Mack
Για άτομα με αυτισμό που έχουν περιορισμένο ή ανύπαρκτο προφορικό λόγο, τα AAC προσφέρουν εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης. Ένα τέτοιο βοήθημα είναι το Big Mack, μια απλή, ηχογραφούμενη συσκευή που ενεργοποιείται με το πάτημα ενός κουμπιού. Το Big Mack επιτρέπει στο χρήστη να εκφωνεί προηχογραφημένα μηνύματα, προσφέροντας άμεση και λειτουργική επικοινωνία.
Η χρήση του Big Mack:
Ενισχύει την αυτονομία και την αυτενέργεια στην επικοινωνία.
Διευκολύνει την έκφραση βασικών αναγκών, επιθυμιών και συναισθημάτων.
Μειώνει τα επίπεδα απογοήτευσης που προκαλεί η αδυναμία επικοινωνίας.
Ενισχύει τη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες και αλληλεπιδράσεις (Sigafoos et al., 2004).
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εναλλακτικά μέσα επικοινωνίας δεν υποκαθιστούν την ανάπτυξη του λόγου, αλλά λειτουργούν ως “γέφυρα” που προάγει και ενισχύει τη λεκτική έκφραση (Millar, Light, & Schlosser, 2006).
Επιστημονικά Τεκμήρια για την Αποτελεσματικότητα της Παρέμβασης
Η ερευνητική βιβλιογραφία καταδεικνύει ότι:
Η λογοθεραπεία βελτιώνει τις επικοινωνιακές δεξιότητες, μειώνει το άγχος και προλαμβάνει την εκδήλωση προκλητικών συμπεριφορών σε παιδιά με ΔΑΦ (Paul, 2008; Koegel et al., 2010).
Η χρήση υποστηρικτικών συσκευών, όπως το Big Mack, ενισχύει την κοινωνική ένταξη και αυξάνει τη συμμετοχή σε καθημερινές δραστηριότητες (Sigafoos et al., 2004).
Η ενσωμάτωση AAC στην παρέμβαση δεν εμποδίζει την ανάπτυξη λόγου, αλλά συχνά επιταχύνει τη φυσική πρόοδο (Millar, Light, & Schlosser, 2006).
Συμπεράσματα
Η λογοθεραπεία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της διεπιστημονικής παρέμβασης στον αυτισμό, ενισχύοντας θεμελιώδεις δεξιότητες επικοινωνίας και κοινωνικής ένταξης. Τα εναλλακτικά μέσα επικοινωνίας, όπως το Big Mack, παρέχουν ουσιαστική υποστήριξη σε άτομα με περιορισμένο λόγο,
προάγοντας την αυτονομία και την ποιότητα ζωής τους. Η πρώιμη, συστηματική και εξατομικευμένη παρέμβαση μεγιστοποιεί τις πιθανότητες επιτυχούς έκβασης για τα άτομα με ΔΑΦ.
Βιβλιογραφία
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
Ganz, J. B., Parker, R. I., & Benson, J. D. (2012). Impact of augmentative and alternative communication interventions on individuals with autism spectrum disorders: A meta-analysis.
Augmentative and Alternative Communication, 28(3), 169-183.
Howlin, P., Magiati, I., & Charman, T. (2009). Systematic review of early intensive behavioral interventions for children with autism. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 114(1), 23-41.
Koegel, R. L., Ashbaugh, K., & Koegel, L. K. (2010). Pivotal response treatment. Encyclopedia of Autism Spectrum Disorders, 2071-2077.
Millar, D. C., Light, J. C., & Schlosser, R. W. (2006). The impact of augmentative and alternative communication intervention on the speech production of individuals with developmental disabilities: A
research review. Journal of Speech, Language, and Hearing Research,49(2), 248-264.
Paul, R. (2008). Interventions to improve communication in autism.
Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 17(4), 835-856.
Prizant, B. M., Wetherby, A. M., Rubin, E., & Laurent, A. C. (2006). The SCERTS Model: A Comprehensive Educational Approach for Children with Autism Spectrum Disorders. Baltimore: Paul H. Brookes Publishing Co.
Sigafoos, J., Drasgow, E., & Reichle, J. (2004). Communication interventions for individuals with severe disabilities: Research bases and best practices. Baltimore: Paul H. Brookes Publishing.
Tager-Flusberg, H., Paul, R., & Lord, C. (2005). Language and communication in autism. In F. Volkmar, R. Paul, A. Klin, & D. Cohen (Eds.), Handbook of Autism and Pervasive Developmental
