Η δικαιωματική προσέγγιση της αναπηρίας και το δικαίωμα στην εργασία
Στο μέχρι πρότινος κυρίαρχο ιατρικό μοντέλο, η αναπηρία ταυτιζόταν με την «ανικανότητα» και τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζονταν κυρίως ως αποδέκτες πρόνοιας ή φιλανθρωπίας. Με την επίδραση της κοινωνικής προσέγγισης, εδραιώνεται η δικαιωματική προσέγγιση που αποκρυσταλλώνεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία αναγνωρίζοντάς τα πλέον ως υποκείμενα με πλήρη δικαιώματα και ελευθερίες, με ικανότητα αυτοπροσδιορισμού και πλήρους συμμετοχής σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής.
Η αναπηρία γίνεται σήμερα κατανοητή ως μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και όχι ως
ατομική παρέκκλιση/παθογένεια. Η αντιμετώπιση της αναπηρίας στο δικαιωματικό μοντέλο βασίζεται στην καταπολέμηση των διακρίσεων και την εφαρμογή στοχευμένων μέτρων σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου και του τομέα της εργασίας που αποτελεί «κλειδί» για την κοινωνική ένταξη
των ατόμων με αναπηρία. Με το άρθρο 27 της Σύμβασης, αναγνωρίζεται ρητώς το αναφαίρετο δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία στην εργασία, που συμπεριλαμβάνει το δικαίωμα να ζουν από εργασία που επιλέγουν ελεύθερα ή είναι αποδεκτοί σε μια αγορά εργασίας και σε ένα εργασιακό περιβάλλον που είναι ανοικτό, συμπεριληπτικό και προσβάσιμο.
Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο: «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη προστατεύουν και διασφαλίζουν την άσκηση του δικαιώματος των ατόμων με αναπηρία στην εργασία, περιλαμβανομένων και εκείνων που αποκτούν μια αναπηρία κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα, και μέσω της νομοθεσίας, ώστε, μεταξύ άλλων να απαγορεύουν τις διακρίσεις βάσει της αναπηρίας, σχετικά με όλα τα θέματα που σχετίζονται με όλες τις μορφές απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων και των όρων πρόσληψης, μίσθωσης και απασχόλησης, συνέχισης της απασχόλησης, εξέλιξης της σταδιοδρομίας και ασφαλών και υγιών συνθηκών εργασίας».
Οι υποχρεώσεις των εργοδοτών απέναντι στα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις
Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 61 του ν.4488/2017 κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου οφείλει να διασφαλίζει την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στο πεδίο των αρμοδιοτήτων ή δραστηριοτήτων του, λαμβάνοντας κάθε πρόσφορο μέτρο και απέχοντας από οποιαδήποτε ενέργεια ή πρακτική που ενδέχεται να θίγει την άσκηση των δικαιωμάτων τους. Ως εκ τούτου, οι εργοδότες υποχρεούνται να:
✓ απέχουν από πρακτικές, κριτήρια, συνήθειες και συμπεριφορές που συνεπάγονται διακρίσεις σε βάρος των ατόμων με αναπηρία,
✓ αφαιρούν υφιστάμενα εμπόδια κάθε είδους, αφενός εφαρμόζοντας τις αρχές του καθολικού σχεδιασμού σε κάθε τομέα της αρμοδιότητάς τους ή της δραστηριοποίησής τους, προκειμένου να διασφαλίζουν για τα άτομα με αναπηρία την προσβασιμότητα των υποδομών, των υπηρεσιών ή των
αγαθών που προσφέρουν, αφετέρου να παρέχουν, όπου απαιτείται, εύλογες συνεισφορές υπό τη μορφή εξατομικευμένων και κατάλληλων τροποποιήσεων, ρυθμίσεων και ενδεδειγμένων μέτρων, χωρίς την επιβολή δυσανάλογου ή αδικαιολόγητου βάρους,
✓ προάγουν με θετικά μέτρα την ισότιμη συμμετοχή και άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στον τομέα της αρμοδιότητας ή δραστηριότητάς τους.
Η σημασία της εξοικείωσης με τον επαγγελματικό χώρο για τα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις
Με αφετηρία τη θεμελιώδη αρχή της ισότητας και της μη διάκρισης, η προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις στον χώρο της εργασίας αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο μιας σύγχρονης και συμπεριληπτικής κοινωνίας. Η επαγγελματική ένταξη και η ενεργή συμμετοχή στην παραγωγική διαδικασία ενισχύουν όχι μόνο την αυτονομία και την αξιοπρέπεια των ατόμων, αλλά και τη συνολική κοινωνική συνοχή.
Στο πλαίσιο αυτό, εμείς, ως Κέντρο Διημέρευσης και Ημερήσιας Φροντίδας (Κ.Δ.Η.Φ.) ΑμεΑ έχουμε θέσει ως βασικό στόχο την υποστήριξη των ωφελούμενων τόσο στο θεραπευτικό όσο και στο κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Πέρα από την εφαρμογή του θεραπευτικού πλάνου, υλοποιούνται συστηματικά δράσεις εξωστρέφειας που αποσκοπούν στην ενίσχυση της επαφής των συμμετεχόντων με την τοπική κοινωνία και την επαγγελματική πραγματικότητα.
Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων, πραγματοποιούνται επισκέψεις σε επαγγελματικούς χώρους με σκοπό τη γνωριμία με διάφορα επαγγέλματα, την κατανόηση των απαιτήσεών τους και την ενθάρρυνση της συμμετοχής σε αντίστοιχες δραστηριότητες. Ενδεικτικά, έχουν πραγματοποιηθεί επισκέψεις στο Αστυνομικό Μέγαρο, σε φυτώριο, σε επιχείρηση γαλακτοκομικών προϊόντων, σε φούρνο, καθώς και στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, οι
ωφελούμενοι έρχονται σε επαφή με πραγματικά επαγγελματικά περιβάλλοντα, γεγονός που συμβάλλει ουσιαστικά στην κοινωνική τους ενσωμάτωση και στην ενίσχυση των δεξιοτήτων ζωής. Η σταδιακή εξοικείωση με τον κόσμο της εργασίας αποτελεί έναν κρίσιμο παράγοντα για τη διαμόρφωση θετικών
στάσεων, τόσο από την πλευρά των ίδιων των ατόμων με αναπηρία όσο και από την πλευρά της κοινωνίας. Η ενδυνάμωση και η ένταξη δεν είναι απλώς στόχοι, είναι δικαιώματα που πρέπει να διασφαλιστούν με ουσιαστικές δράσεις και συνεργασίες.
Βιβλιογραφία
Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία, (Αθήνα 2021) ΟΔΗΓΟΣ ΜΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΛΟΓΩ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑΣ ΠΑΘΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ. Επιμέλεια & Εκτύπωση Εντύπου: Κοι.Σ.Π.Ε. ΑΘΗΝΩΝ «Η ΕΙΚΟΝΑ»
