Σε μια εποχή όπου η διαφορετικότητα εξακολουθεί να προκαλεί αμηχανία, φόβο ή αποκλεισμό, η ενίσχυση της ενσυναίσθησης και της αποδοχής αποτελεί αναγκαιότητα για μια κοινωνία που θέλει να είναι πραγματικά συμπεριληπτική. Ο Κοινωνικός Λειτουργός, μέσα από τον ρόλο του στο Κέντρο Διημέρευσης και Ημερήσιας Φροντίδας ΑμεΑ «Σύμπλευση» Καστοριάς, αναδεικνύεται σε βασικό πυλώνα αυτής της προσπάθειας, σχεδιάζοντας δράσεις που καλλιεργούν την κατανόηση και τον σεβασμό απέναντι στη διαφορετικότητα.
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές πρωτοβουλίες είναι το βιωματικό εργαστήριο με τίτλο «Ο Διαφορετικός Πινόκιο», εμπνευσμένο από το γνωστό παραμύθι. Σε αυτή την εκδοχή, ο Πινόκιο δεν επιθυμεί να γίνει «αληθινό αγόρι», αλλά να αγαπηθεί όπως είναι — με τις ιδιαιτερότητες και τις ατέλειές του. Το μήνυμα αυτό συνδέεται βαθιά με τη φιλοσοφία της αυτοαποδοχής και της άνευ όρων αγάπης, αξίες που αποτελούν τον πυρήνα της σύγχρονης κοινωνικής εργασίας και της κοινωνικής παιδαγωγικής (Hämäläinen, 2015).
Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε διεπιστημονικά, μέσα από τη συνεργασία Κοινωνικής Εργασίαςκαι Εργοθεραπείας και με τη συμμετοχή ενός ατόμου που ζει με Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣκΠ). Η συνεργασία αυτή επέτρεψε τη συνδυαστική προσέγγιση της αναπηρίας τόσο υπό το πρίσμα της κοινωνικής ενσωμάτωσης όσο και της λειτουργικής εμπειρίας, ενισχύοντας τη βιωματική διάσταση της δράσης. Η παρουσία του ατόμου με ΣκΠ αποτέλεσε πολύτιμο στοιχείο αυθεντικότητας, δίνοντας
στα παιδιά τη δυνατότητα να ακούσουν και να συζητήσουν πραγματικές εμπειρίες ζωής, πέρα από θεωρητικά σχήματα ή προσομοιώσεις.
Οι δραστηριότητες του εργαστηρίου περιλάμβαναν ασκήσεις προσομοίωσης — όπως η χρήση αναπηρικού αμαξιδίου για κινητική αναπηρία ή η κίνηση με λευκό μπαστούνι και κλειστά μάτια — που βοήθησαν τα παιδιά να βιώσουν, έστω και προσωρινά, τις δυσκολίες, αλλά και τις δυνατότητες που έχουν τα άτομα με αναπηρία. Οι εμπειρίες αυτές, στηριγμένες στη θεωρία της βιωματικής μάθησης (Kolb, 1984), δεν αποσκοπούν στην απλή κατανόηση, αλλά στη συναισθηματική εμπλοκή και τη μετασχηματιστική μάθηση. Όπως υποστηρίζει ο Kolb, η εμπειρία αποτελεί το θεμέλιο της ουσιαστικής
γνώσης, ενώ η αναστοχαστική επεξεργασία της μετατρέπει τη δράση σε προσωπική ανάπτυξη.
Η ενσυναίσθηση, σύμφωνα με τον Davis (2018), δεν είναι απλώς μια συναισθηματική ανταπόκριση, αλλά μια σύνθετη δεξιότητα που ενισχύει τη διαπροσωπική κατανόηση και τη συλλογική συνοχή. Μέσα από το πρόγραμμα, τα παιδιά δεν έμαθαν μόνο τι σημαίνει αναπηρία, αλλά πώς είναι να ζεις με αυτήν, κατανοώντας σε βάθος τις προκλήσεις και τις δυνάμεις που συνοδεύουν τη διαφορετικότητα.
Ο ρόλος του Κοινωνικού Λειτουργού υπήρξε καθοριστικός: από τον συντονισμό της ομάδας έως τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ επαγγελματιών, παιδιών και του ατόμου με ΣκΠ. Η κοινωνική εργασία, άλλωστε, στηρίζεται στη διεπιστημονική συνεργασία και στην προσέγγιση του ανθρώπου ως ολότητας (Zimmerman, 1995). Η συνέργεια διαφορετικών ειδικοτήτων επιτρέπει τη δημιουργία πολύπλευρων εμπειριών, που αγγίζουν τόσο τη γνωστική όσο και τη συναισθηματική σφαίρα του
παιδιού.
Το μήνυμα του Διαφορετικού Πινόκιο είναι απλό, αλλά βαθύ: η αξία του ανθρώπου δεν μετριέται από την ομοιότητα, αλλά από την αυθεντικότητα. Ο Πινόκιο δεν χρειάζεται να αλλάξει, για να αξίζει αγάπη, χρειάζεται απλώς να αναγνωριστεί για αυτό που είναι.
Η ίδια φιλοσοφία διέπει και την κοινωνική αποστολή του Κ.Δ.-Η.Φ. ΑμεΑ «Σύμπλευση» Καστοριάς— μια αποστολή που στοχεύει όχι μόνο στην υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία, αλλά και στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας που χωρά όλους.
Όπως αποδείχθηκε από τις αντιδράσεις των παιδιών, η ενσυναίσθηση δεν διδάσκεται μέσα από λόγια, αλλά γεννιέται μέσα από την εμπειρία. Μέσα από τέτοιες δράσεις, το παραμύθι μετατρέπεται σε πραγματικότητα, η θεωρία σε ανθρώπινη σύνδεση, και η αποδοχή σε καθημερινή πράξη.
Βιβλιογραφία
Davis, M. H. (2018). Empathy: A social psychological approach. Routledge. Hämäläinen, J. (2015). Social pedagogy in the world: Theories and practices. Budrich.
Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Prentice Hall.
Zimmerman, M. A. (1995). Psychological empowerment: Issues and illustrations. American Journal of Community Psychology, 23(5), 581–599.
Οι κοινωνικοί λειτουργοί του Κ.Δ.-Η.Φ. ΑμεΑ «Σύμπλευση» Καστοριάς
Αφεντούλη Σοφία
Τραντοπούλου Αφροδίτη
Μπουρινάρη Δέσποινα
